ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ. 17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 789 μ. Χ., ΣΕ ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΣΤΡΥΜΟΝΑ ΣΚΟΝΤΩΝΕΤΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΦΗΛΙΤΟΣ.

    

  17 Δεκεμβρίου του 789 μ. Χ. Ο Βουλγαρικός στρατός, σε μια αιφνιδιαστική του επίθεση, καταφέρνει να σκοτώσει των στρατηγό των Ρωμαίων, Φιλητό. Ο Ρωμαϊκός στρατός είχε από μέρες στρατοπεδεύσει κοντά στις όχθες του Στρυμόνα προκειμένου να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους, σε περίπτωση που αυτοί προσπαθούσαν να κινηθούν είτε εναντίον των Φιλίππων, είτε εναντίον της Θεσσαλονίκης. Στις 17 Δεκεμβρίου( η ημερομηνία δεν είναι ασφαλής ), οι Βούλγαροι  << πιάνουν >> κυριολεκτικά στον ύπνο τους Ρωμαίους. Στη μάχη που ακολουθεί, οι ρωμαίοι λίγα μπορούν να κάνουν. Ηττώνται κατά κράτος  και ο στρατηγός τους σκοτώνεται την ίδια ημέρα ( όπως μας πληροφορεί ο Θεοφάνης, στο έργο του χρονογραφία ). Βέβαια, το τι ακριβώς πέτυχαν οι Βούλγαροι δεν είναι κάτι σαφές! Νεότερα ανασκαφικά δεδομένα από τους Φιλίππους μας δείχνουν πως οι Βούλγαροι δεν κατάφεραν να κάνουν όσα μέχρι πριν από λίγο διάστημα πίστευαν οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί. Σε μια άλλη προσέγγιση για τη δράση των σλαύων και βουλγάρων στην περιοχή μας, μας ενημερώνει η ομότιμη καθηγήτρια στον τομέα  Αρχαίας Ελληνικής, Ρωμααίκής, Βυζαντινής και Μεσαιωνικής ιστορίας, Αλκμήνη  Σταυρίδου – Ζωγραφά. << Στα πλαίσια της θεωρίας για πλήρη εκσλαβισμό των περιοχών της Βαλκανικής μετά τις επιδρομές των Αβαροαλάβων και την εγκατάσταση εκεί σλαβικών φύλων τον 6ο και 7ο αιώνα, υποστηρίχθηκε ότι ο θεματικός θεσμός εφαρμόσθηκε στην περιοχή αυτή και κυρίως στον ελλαδικό χώρο μετά την υπαγωγή των Σλάβων στη βυζαντινή κυριαρχία και τον σταδιακό εξελληνισμό τους. Ο G. Ostrogorsky λέγει χαρακτηριστικά:

 «Η οργάνωση των θεμάτων στη Βαλκανική έγινε ευθύς ως το βυζαντινό κράτος μπόρεσε να στηριχθεί στον ντόπιο σλαβικό πληθυσμό και να αποκαταστήσει τη βυζαντινή κυριαρχία που είχε διαταραχθεί με τις αβαροσλαβικές επιδρομές... Όπου δεν υπήρχαν θέματα, δεν υπήρχε πραγματική εξουσία των Βυζαντινών».

 Υπερεκτιμήθηκε μάλιστα η παρουσία σλαβικών φύλων στις περιοχές της Μακεδονίας και συγκεκριμένα στις περιοχές της Θεσσαλονίκης και του Στρυμόνα καθώς και των βουλγαρικών επιδρομών του Κρούμου τον 9ο αιώνα και θεωρήθηκε ότι τον 7ο και ως τα μέσα του 9ου αι. η βυζαντινή κυριαρχία περιοριζόταν μόνο σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη και η Χριστούπολη (σημερινή Καβάλα) και στις παράκτιες περιοχές της Μακεδονίας και επομένως δεν μπορεί να γίνει λόγος για ίδρυση θεμάτων στον μακεδονικό χώρο (θέματα Θεσσαλονίκης και Στρυμόνος) πριν από τα μέσα ή το πρώτο τέταρτο του 9ου αιώνα.

 Τούτο υποστηρίχθηκε κυρίως από τον Ρ. Lemerle στη μελέτη του για τις βαρβαρικές επιδρομές στη Βαλκανική αλλά και στο ιστορικό μέρος του βιβλίου του «Philippes et la Macedoine orientale, από τον G. Ostrogorsk και άλλους.

 Τελευταίες μελέτες του Ιω. Καραγιαννόπουλου και του X. Μπακιρτζή έχουν δείξει το αβάσιμο των ισχυρισμών αυτών με στήριγμα τις ιστορικές μαρτυρίες αλλά και το νέο ανασκαφικό έργο στους Φιλίππους και τις γύρω περιοχές (Κηπιά, Ποδοχώρι, Θάσος, Αμφίπολη).

Το ανασκαφικό έργο στους Φιλίππους που είχε αρχίσει το 1958 ο αείμνηστος καθηγητής Στ. Πελεκανίδης και συνεχίζουν οι μαθητές και συνεργάτες του, συνάδελφοι στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αποδεικνύει ότι οι Φίλιπποι και οι γύρω περιοχές δεν καταστράφηκαν από τους Σλάβους αλλά από σεισμούς στα τέλη του 6ου αιώνα και το 618/9 (ή το 620), που όπως γνωρίζουμε από τα «Θαύματα του Αγίου Δημητρίου» έπληξαν και τη Θεσσαλονίκη.

 Τούτο αποδεικνύεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ίχνη εχθρικής επιδρομής και, το σπουδαιότερο, ότι στον ίδιο χώρο των κατεστραμμένων παλαιοχριστιανικών βασιλικών ξαναχτίστηκαν με τα υπάρχοντα οικοδομικά υλικά και τη χρήση παλαιοτέρων αρχιτεκτονικών μελών μικρότεροι ναοί, για να ικανοποιήσουν τις λατρευτικές ανάγκες των κατοίκων.

Το ανασκαφικό έργο στους Φιλίππους και την Αμφίπολη θα διαφωτίσει οπωσδήποτε μεταξύ των άλλων και το πρόβλημα της μετάβασης από την αρχαία στη βυζαντινή πόλη, το πρόβλημα του μαρασμού των πόλεων, που πιθανότατα επήλθε όχι μόνον εξαιτίας των βαρβαρικών επιδρομών του 3ου-6ου αι. αλλά σε συνάρτηση με θεομηνίες και φυσικές καταστροφές.

Οι τεκμηριωμένες μελέτες εξάλλου του Καθηγητή Ιω. Καραγιαννόπουλου έδειξαν ότι αρχές του 9ου αι. ο Κρούμος δεν έφθασε ποτέ στους Φιλίππους και επομένως δεν είχε διακοπεί η επικοινωνία Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινουπόλεως εξαιτίας της παρουσίας σλαβικών φύλων και Βουλγάρων στην περιοχή αυτή.>>

Δρ. Τάσος Σαββίδης

Κρηνίδες Φιλίππων, 16/12/2016