ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ. 20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1543. ΞΕΚΙΝΑ Η ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΛΟΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΟΦΙΑΝΟΥ. ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΠΟΥ ΘΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙ ΑΡΓΟΤΕΡΑ, ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙ ΤΟΥΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥΣ ΩΣ ΖΩΣΑ ΠΟΛΗ!

20 Φεβρουαρίου του 1543. Το μεγάλο ταξίδι του Έλληνα λόγιου της Ιταλίας, Νικολάου Σοφιανού, προκειμένου να συλλέξει Ελληνικά χειρόγραφα. Λίγο μετά την επιστροφή του θα επανεκδώσει τον χάρτη της Ελλάδος. ( Τον είχε εκδώσει το 1540, οπότε είναι προφανές πως είτε επισκέφθηκε τις σημαντικότερες πόλεις νωρίτερα, είτε το έκανε με την
ευκαιρία αυτού του ταξιδιού, είτε ισχύουν και τα δύο ). Γεννήθηκε στην Κέρκυρα, το 1500 και εκπαιδεύτηκε στο Ελληνικό Γυμνάσιο της Ρώμης, όπου και επιμελήθηκε αργότερα τις εκδόσεις του τυπώθηκαν εκεί. Ευδοκίμησε και προσέλκυσε την εύνοια του καρδιναλίου Νικολάου του Ροδολφίου, του οποίου ο οίκος δίκαια ονομαζόταν ενδιαίτημα σοφίας, διότι πολλοί μορφωμένοι άνδρες ποικίλης παιδείας διέτριβαν εκεί. Άλλοι Έλληνες εκτός του Σοφιανού διέτριβαν εκεί και οι Κωνσταντίνος Ράλλης, Χριστόφορος ο Κοντολέος και Ματθαίος ο Δεβάρης. Ο Σοφιανός διατρίβων στην Ρώμη εργάστηκε αρχικά ως αντιγραφέας Ελληνικών χειρογράφων. Αρκετά ιδιόχειρα του αντίγραφα φυλάγονται στην βιβλιοθήκη του Παρισιού με χρονολογία περίπου 1534. Τον προσκάλεσε ο Πάπας Παύλος Γ’ να εργαστεί κοντά του.
Από την Ρώμη ο Σοφιανός πήγε στην Βενετία, όπου το 1543 τον γνώρισε ο Ισπανός Ιάκωβος Μενδόζας και τον έστειλε στο Άγιο Όρος ( και στην υπόλοιπη Ελλάδα ) για να συλλέξει ελληνικά χειρόγραφα. Ο Νικόλαος στην περιοδεία του αυτή ( η ακριβής ημερομηνία δεν είναι γνωστή, αλλά υποθετική, σε αντίθεση με την χρονολογία που είναι ακριβής )  ανακάλυψε πολύτιμα χειρόγραφα, μεταξύ των άλλων κείμενα του Ισοκράτη, πληρέστερα αυτών που είχαν μέχρι τότε τυπωθεί.
Ο Σοφιανός παρατήρησε ότι στην Ελλάδα κυριαρχούσε βαθιά αγραμματοσύνη, και ότι τα απαραίτητα για την μόρφωση του λαού βιβλία ήταν ανύπαρκτα. Συνέλαβε λοιπόν την αξιοπρεπέστατη ιδέα να γράψει και να τυπώσει μια σειρά από βιβλία στην δημοτική γλώσσα. Συνέταξε λοιπόν Εισαγωγή στην Γραμματική, και επρόκειτο να γράψει επίσης ρητορική, λογική, γεωμετρία, αστρονομία και άλλα βιβλία φιλοσοφικού περιεχομένου, μέχρι και απλό λεξικό της Ελληνικής γλώσσας.

Με σκοπό να διαδώσει ευκολότερα όσα υπέρ της στοιχειώδους μόρφωσης των Ελλήνων προτίθεντο να εκδώσει βιβλία, συνέστησε στην Βενετία τυπογραφείο, από το οποίο τυπωμένο σώζεται μόνο το «Ωρολόγιον» του 1545.
Το τυπογραφείο αυτό, άγνωστης σήμερα τοποθεσίας ήταν το τρίτο κατά χρονική σειρά ελληνικό τυπογραφείο, κατόπιν των τυπογραφείων του Ζαχαρία Καλλιέργη και Αλέξανδρου Γεωργίου, τα οποία είχαν επίσης ιδρυθεί στην Βενετία.

• Το 1534 περίπου συνέγραψε το «Περί κατασκευής και χρήσεως κρικωτού αστρολάβου» το οποίο τυπώθηκε άγνωστου έτους, αλλά λίγο μετά το 1539.
• Το 1540 τύπωσε τον πίνακα της Ελλάδας, με τα αρχαία και τα σύστοιχα της νέας Ελλάδας.
• Μετάφρασε στην Ελληνική καθομιλουμένη το «Περί παίδων αγωγής του Πλουτάρχου» και το τύπωσε στο τυπογραφείο «της οικίας Βαρθολομαίου του Καλλιγράφου». Προσφωνεί δε στην μετάφρασή του ο Σοφιανός τον επίσκοπο Χερσονήσου και Μυλοποτάμου Διονύσιο, λέγοντας ότι αν υποδεχόταν ευμενώς το παρόν βιβλίο, θα ήταν πρόθυμος να εκδώσει και τα υπόλοιπα βιβλία του Πλουτάρχου, τους διαλόγους του Λουκιανού, και άλλα βιβλία της ιερής Θεολογίας, όλα στην καθομιλουμένη.
• Ο Σοφιανός έγραψε και «Σημειώσεις εις Πτολεμαίου Γεωγραφίαν» το οποίο έμεινε ανέκδοτο.

Το γεγονός πως στον χάρτη που τύπωσε το 1540 και προφανώς διασταύρωσε τις πληροφορίες που έδινε σ’ αυτόν για τις πόλεις, οι Φίλιπποι υπάρχουν ως πόλη, μας βάζει σε σκέψεις. Ο χάρτης που δημοσιεύουμε είναι αυτός που ο ίδιος ο Νικόλαος Σοφιανός τύπωσε. Δεν χωρά καμία αμφιβολία πως ήξερε πολλή καλά τι έγραφε στον χάρτη! Για μία ακόμη φορά η αρχαιολογική υπηρεσία θα πρέπει να μας δώσει μια σαφή απάντηση, από πού βγάζει το συμπέρασμα πως οι Φίλιπποι ερημώθηκαν ( όπως λέει η κ. Κουκούλη ) ; Σε κανένα, από τα πολλά άρθρα που έχουμε αναρτήσει και στα οποία καταρρέουν αυτά τα γελοία παραμυθάκια περί ερημώσεως των Φιλίππων μετά της Οθωμανική κατάκτηση, δεν μας έχουν απαντήσει. Και όμως γνωρίζουμε πολλή καλά πως τα παρακολουθούν και τα διαβάζουν. Ιδιωτικά, κάποιοι αρχαιολόγοι μου έχουν ζητήσει στοιχεία, τα οποία με χαρά έδωσα. Ο λόγος που δεν απαντούν είναι πως απλά δεν έχουν κάτι να πουν. Αν πραγματικά ισχύει αυτό, τότε θα πρέπει να διορθώσουν, επιτέλους, τα λάθη τους και να γράψουν τα ιστορικά γεγονότα, όπως πραγματικά είναι, μέσα από τις πηγές. Αν δεν είναι έτσι και συμβαίνει κάτι άλλο, θα πρέπει να μας ενημερώσουν επίσημα και δημόσια!

Δρ. Τάσος Σαββίδης
Κρηνίδες Φιλίππων, 19/02/2017