ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ

Αριστοτέλης, ο μέγιστος των Φιλοσόφων! Η αποκορύφωση  της έλλογης σκέψης! Με λίγα λόγια ο σοφότερος και πιο νοήμων άνθρωπος που περπάτησε ποτέ στον πλανήτης, είχε άποψη και το μέγεθος μια πόλης. Την άποψή του την εξέφρασε μέσα από το έργο του <<πολιτικά>> και εμείς δεν θα κάνουμε τίποτα άλλο από το να παρουσιάσουμε την σκέψη του, απορώντας μόνο πως είναι δυνατόν οι σύγχρονοι Έλληνες να εμπιστεύονται περισσότερο τον Ραγκούση από ό, τι τον Αριστοτέλη! Αντιγράφουμε, λοιπόν, από τα πολιτικά:

            <<…Οι περισσότεροι συνδέουν τη μεγάλη πόλη με την ευημερούσα πόλη. Αν αυτό είναι αλήθεια, αγνοούν ποια είναι η μεγάλη πόλη και ποια η μικρή πόλη. Διότι κρίνουν μια πόλη μεγάλη με βάση το

αριθμητικό πλήθος των κατοίκων, ενώ σωστό είναι να προσέχουν όχι το πλήθος αλλά τη δύναμη. Διότι και η πόλη έχει ένα συγκεκριμένο έργο να επιτελέσει και συνεπώς μας επιτρέπεται να θεωρήσουμε  πως είναι πολύ μεγάλη πόλη εκείνη που είναι σε θέση να το επιτελέσει, όπως κατ΄ αναλογία μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει τον Ιπποκράτη, όχι ως άνθρωπο, αλλά ως γιατρό μεγαλύτερο από εκείνον που είναι πιο εύσωμος. Εξάλλου και στην περίπτωση που είμαστε υποχρεωμένοι να κρίνουμε λαμβάνοντας υπ όψιν το πλήθος, οφείλουμε να το κάνουμε με κριτήριο όχι ένα τυχαίο πλήθος ( διότι στην πόλη αναγκαστικά  υπάρχει εξίσου μεγάλος αριθμός ατόμων διαφορετικής τάξης ), αλλά με κριτήριο την τάξη των πολιτών και τα οργανικά μέρη από τα οποία συνίσταται η πόλη. Η υπεροχή αυτών έναντι του πλήθους είναι αποδεικτικό στοιχείο μεγάλης πόλης. Αν όμως από την πόλη εκστρατεύσουν πολλοί σε αριθμό ελαφρώς οπλισμένοι, λίγοι όμως οπλίτες βαρέως οπλισμένοι, αυτή η πόλη δεν μπορεί να είναι μεγάλη, διότι δεν ταυτίζεται η μεγάλη πόλη με την πολυάνθρωπη. Αλλά πράγματι η εμπειρία δείχνει ό, τι είναι δύσκολο, ίσως αδύνατο, να ευνομείται η υπερβολικά πολυάνθρωπη πόλη. Μάλιστα από τις πόλεις που φημίζονται για τον καλό τους πολιτικό βίο, καμία δεν βλέπουμε να έχει υπεραυξημένο πλήθος. Αυτό γίνεται φανερό και με λογικές αποδείξεις. Διότι ο νόμος είναι μια συγκεκριμένη τάξη, και γι΄ αυτό αναγκαστικά η ευνομία είναι ευταξία, αλλά ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός δεν είναι δυνατόν να διέπεται από τάξη, διότι αυτό είναι έργο θεϊκής δύναμης η οποία και συνέχει το σύμπαν, αφού το καλό γεννιέται συνήθως σε σχέση με το πλήθος και το μέγεθος. Επομένως, υποχρεωτικά πολύ καλή είναι εκείνη η πόλη στην οποία μαζί με το μέγεθος ικανοποιείται και ο προαναφερόμενος όρος. Αλλά υπάρχει μέτρο για το μέγεθος μιας πόλης, όπως ακριβώς και για το μέγεθος όλων των άλλων, δηλαδή ζώων, φυτών και οργάνων. Με άλλα λόγια, το καθένα από αυτά, όταν είναι πολύ μικρό ή υπερβολικά μεγάλο στο μέγεθος, είτε δεν θα διατηρήσει την αποτελεσματικότητά του , αλλά στη μια περίπτωση θα χάσει τη φύση του και στην άλλη θα μειονεκτήσει. Για παράδειγμα πλοίο σε μέγεθος πιθαμής, αποκλείεται να είναι πλοίο, το ίδιο και αν έχει μήκος δύο σταδίων, αλλά ανεξάρτητα από το  μέγεθος. Είτε εξαιτίας της μικρότητάς του είτε εξαιτίας του υπερβολικού του μεγέθους, θα καταστήσει επικίνδυνο το ναυτικό ταξίδι. Το ίδιο και η πόλη που αποτελείται από πολύ λίγους, δεν είναι αυτάρκης ( η πόλη όμως ορίζεται ως κάτι το αυτάρκες ). Εκείνη πάλι που αποτελείται από υπερβολικά πολλούς, έχει βέβαια αυτάρκεια των αναγκαίων, όπως οποιοδήποτε έθνος, αλλά όχι ως πόλη, επειδή δεν είναι εύκολο να υπάρχει πολίτευμα. Διότι ποιος στρατηγός θα ηγηθεί ενός τόσου υπερβολικά μεγάλου πλήθους, ή ποιος κήρυκας θα το υπηρετήσει, αν δεν είναι Στέντορας; Συνεπώς επιβάλλεται ως πρωταρχικός όρος ύπαρξης μια πόλης να υπάρχει τόσο μόνο πληθυσμός όσος κατ΄ αρχήν εξασφαλίζει αυτάρκεια με σκοπό το ευ ζην σύμφωνα με τις απαιτήσεις της κοινωνίας. Ενδέχεται όμως και μία ‘άλλη πόλη που είναι πολυπληθέστερη από αυτήν, να είναι μεγαλύτερη, αλλά αυτή η υπεροχή δεν είναι, όπως είπαμε, απεριόριστη. Ποιος είανι ό όρος της υπερβολής, εύκολα μας το δίνει η εμπειρία. Πράγματι, οι πράξεις της πόλη διακρίνονται σε πράξεις των αρχόντων και σε πράξεις των αρχομένων, έργο δε του άρχοντα είναι να ασκεί εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Ωστόσο αναγκαία προϋπόθεση για να ασκεί δικαστική εξουσία αποφαινόμενος  για το δίκαιο και να προβαίνει σε αξιοκρατική διανομή αξιωμάτων, είναι να γνωρίζονται οι πολίτες μεταξύ τους, ποια δηλαδή ποιοτικά γνωρίσματα έχουν, αλλιώς, όπου αυτό δεν συμβαίνει, υποχρεωτικά η άσκηση της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας υπολείπεται.  Διότι δεν είναι δίκαιο να ασκούνται δύο μορφές εξουσίας με αυτοσχεδιασμούς, όπως ακριβώς συμβαίνει φανερά στην περίπτωση της υπερβολικής πολυανθρωπίας……. Είναι σαφές λοιπόν ό, το αυτός είναι ο άριστος όρος της πόλεως, δηλαδή το μεγαλύτερο δυνατό πλήθος να είναι περιορισμένο με σκοπό την αυτάρκεια που απαιτεί η ζωή…>>

Δρ. Τάσος Σαββίδης

Κρηνίδες Φιλίππων, 09/01/2017